Kościół św. Mikołaja i Stanisława Biskupa, położony w malowniczym Jarosławiu, to zabytkowy obiekt o niezwykle bogatej architekturze, który łączy w sobie cechy manierystyczne oraz wczesnobarokowe. Znajduje się przy ulicy Benedyktyńskiej 5 i należy do rzymskokatolickich miejsc kultu. Jego historia sięga lat 1614–1624, kiedy to przeprowadzono jego budowę. Warto podkreślić, że od 1992 roku kościół pełni funkcję kościoła rektoralnego.
Architektura świątyni jest ściśle związana z jej funkcją. Kościół jest orientowany, a jego plan ma prostokątny kształt z półkolistą apsydą prezbiterium. Z zewnątrz wyróżnia się jednolitą nawą oraz dwiema wieżami usytuowanymi od strony zachodniej, które nadają mu charakterystyczny wygląd. Dodatkowo po bokach kościoła znajdują się kaplice, które wzbogacają jego architekturę.
W głównym wejściu, zlokalizowanym w eleganckiej elewacji południowej, uwagę przyciąga wczesnobarokowy portal z 1621 roku. Co ciekawe, portal ten został przeniesiony z elewacji zachodniej po roku 1635. Jednym z największych skarbów wnętrza jest bardzo bogata dekoracja sztukatorska, która powstała około 1660 roku. Zachowane elementy wystroju świadczą o kunszcie artystów tamtych czasów.
Warto również zwrócić uwagę na ołtarz główny, który pochodzi z dawnego kościoła jezuitów, obecnie znanego jako archikatedra greckokatolicka w Przemyślu. Ta historyczna świątynia stanowi ważny punkt w teologiczno-kulturowym krajobrazie regionu.
Historia
Warto na początku zwrócić uwagę, że skrzydło północne klasztoru było wznoszone równocześnie z kościołem. Po zakończeniu budowy pierwszego skrzydła, w 1635 roku, zaplanowano drugie skrzydło, jednak zmiana pierwotnego projektu wymusiła przeniesienie portalu głównego. Niestety, całościowe założenie nigdy nie zostało zrealizowane, a cały kompleks klasztorny został otoczony solidnymi murami, które miały sześć baszt i wieżę bramną, co do dziś stanowi element zabytkowej architektury.
W 1782 roku, w wyniku reform józefińskich, władze austriackie skasowały opactwo benedyktynek. Wówczas kościół został przekształcony w magazyn, a klasztor w koszary, co przyczyniło się do nadania mu nieoficjalnej nazwy „Anna Kasarnia”. Wspaniałe wnętrza kościoła oraz majątek klasztorny uległy niestety konfiskacie. Zespół klasztorny doznał poważnych zniszczeń w trakcie I wojny światowej, jednak został odbudowany w okresie międzywojennym, a w 1938 roku z inicjatywy gen. Wacława Scaevoli-Wieczorkiewicza oraz inż. Dobrzańskiego rozpoczęto prace mające na celu restaurację zabytkowych fortyfikacji klasztoru.
Okres II wojny światowej był dla terenu opactwa koszmarny – stał się on miejscem straceń. W lipcu 1944 roku, wycofując się, Niemcy podpalili zabudowania klasztorne. Po wojnie, w 1946 roku, Ministerstwo Kultury i Sztuki przejęło klasztor, a w następnym roku przekazano go Szkole Budownictwa, przekształcając go w internat szkolny. W 1988 roku obiekt przejął Kombinat Rolno-Przemysłowy „Igloopol”, jednak nie udało się zrealizować planów odbudowy z powodu jego upadku.
Wreszcie 21 marca 1990 roku władze Jarosławia zwróciły klasztor Benedyktynkom. 27 kwietnia 1991 roku przybyły do niego pierwsze trzy Benedyktynki, co oznaczało nowy rozdział w historii tego miejsca. Po przeprowadzeniu wstępnych prac remontowych, 6 kwietnia 1992 roku arcybiskup Ignacy Tokarczuk poświęcił kościół, a 15 czerwca 1992 roku ustanowił przy nim Rektorat. Uroczystości te culminowały powołaniem 1 sierpnia 1994 roku Ośrodka Kultury i Formacji Chrześcijańskiej im. Służebnicy Bożej Anny Jenke.
Przełożone klasztoru
W dziejach Kościoła św. Mikołaja i Stanisława Biskupa w Jarosławiu istotną rolę odgrywały benedyktynki, które pełniły funkcję przełożonych klasztoru. W poniższej tabeli przedstawiono kluczowe postacie, które sprawowały tę zaszczytną posadę na przestrzeni wieków.
| _ | ||
|---|---|---|
| Okres | Przełożona | Notatki |
| _ | ||
| 1515–1592 | Anna Katarzyna Kostka | (XVI wiek – 1592) córka Krzysztofa i Katarzyny Kostki, pierwsza ksieni benedyktynek. |
| 1592–1656 | Anna Kostka | (XVI wiek – 1656) córka Krzysztofa i Anny Kostki, druga ksieni benedyktynek. |
| 1656–1692 | Anna Barbara Kostka | (XVII wiek – 1692) córka Jana i Barbary Kostki, trzecia ksieni benedyktynek. |
| 1692–1705 | Joanna Gostyńska | _ |
| 1705 – ? | Ludwika Tarłowna | _ |
| ? | Anna Mniszchówna | córka marszałka wielkiego koronnego |
| ? – 1782 | Katarzyna Sołtykówna | _ |
| 1930–1938 | Jan Kapusta | salezjanin |
| od 1990 | s. Maria OSB | _ |
Te informacje ukazują długą i bogatą historię klasztoru, ilustrując działalność przełożonych oraz ich wkład w życie duchowe społeczności lokalnej.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 18.10.2010 r.]
- Jarosław: 28 lat rektoratu pw. św. Mikołaja Biskupa
- Odbudowa zabytkowych fortyfikacyj w Jarosławiu.. „Wschód”. Nr 80, s. 3, 10.04.1938 r.
- Historia. Klasztor dawniej
- Historia. Klasztor dziś
Pozostałe obiekty w kategorii "Kościoły":
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jarosławiu-Łazach Kostkowskich | Parafia Bożego Ciała w Jarosławiu | Kościół Świętego Ducha w Jarosławiu | Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Jarosławiu | Kościół Trójcy Przenajświętszej w Jarosławiu | Klasztor ss. Niepokalanek w JarosławiuOceń: Kościół św. Mikołaja i Stanisława Biskupa w Jarosławiu