Mieczysław Cena

---

Życiorys

Mieczysław Cena pochodził z rodziny o długich tradycjach obywatelskich, której korzenie sięgają Morawska koło Jarosławia. Był jednym z czterech synów Tomasza Ceny, urzędnika jarosławskiego magistratu (1880–1945), oraz Władysławy z Bednarskich (1890–1977). Wszyscy bracia, w tym Eugeniusz, lekarz, Mieczysław, Bolesław, który był lekarzem weterynarii oraz koncertmistrzem Filharmonii Opolskiej, oraz Bronisław, prawnik, zostali wykształceni do stopnia doktora. Mieli też wspólne związki rodzinne z Robertem Ceną z Morawska, posłem do austriackiej Rady Państwa w latach 1897–1900, związanym z grupą księdza Stanisława Stojałowskiego.

Po ukończeniu matury w Państwowym Gimnazjum I w Jarosławiu w 1926 roku, Mieczysław podjął naukę na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Był aktywnym sportowcem, reprezentując Akademicki Związek Sportowy Lwów (AZS), gdzie zdobył tytuł mistrza Polski w rzucie oszczepem oburącz w 1929 roku oraz zajął trzecie miejsce w pięcioboju lekkoatletycznym w 1928 roku. W 1930 roku razem z braćmi przyczynił się do założenia Sekcji Jarosławskiej AZS. W 1932 roku zdobył dyplom lekarza weterynarii.

Po tych osiągnięciach Mieczysław przeszedł służbę wojskową w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, kończąc ją z tytułem prymusa w oddziale służby weterynaryjnej w roku akademickim 1932/33. Wkrótce po tym, w 1934 roku, otrzymał doktorat w zakresie nauk weterynaryjnych na lwowskiej Akademii, gdzie praca była prowadzona pod kierunkiem prof. Alfreda Trawińskiego.

W 1937 roku zawarł związek małżeński z Zofią Marią Antoniną z Beynarowiczów, lwowską prawniczką (1908–1995). Po ukończeniu studiów zawodowych rozpoczął pracę jako okręgowy lekarz weterynarii w Orzegowie (obecnie dzielnica Rudy Śląskiej) oraz redagował popularną rubrykę przyrodniczą w Ilustrowanym Kuryerze Codziennym, publikując tam ciekawe felietony związane z hodowlą zwierząt. Utrzymywał bliskie relacje przyjacielskie z Jadwigą Harasowską, sekretarz redakcji IKC, oraz jej mężem Adamem Harasowskim, znawcą Chopina i kompozytorem.

Niecało przed wybuchem II wojny światowej Mieczysław opublikował cykl krytycznych artykułów omawiających reżim hitlerowski, co spowodowało umieszczenie jego nazwiska na niemieckich oraz sowieckich listach proskrypcyjnych. W czasie wojny przyszło mu się ukrywać z rodziną w Czyżowie Szlacheckim, gdzie dorywczo pracował jako lekarz weterynarii.

Po wojnie osiedlił się w Krakowie, gdzie przez rok wykładał na Katedrze Fizjologii i Żywienia Zwierząt Wydziału Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego, zdobywając równocześnie absolutorium z zakresu rolnictwa. W 1946 roku przeprowadził się do Wrocławia, gdzie objął stanowisko adiunkta w Katedrze Hodowli Ogólnej, której kierownikiem był profesor Tadeusz Olbrycht na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej.

W 1948 roku Mieczysław zyskał stypendium od rządu szwajcarskiego, aby przeprowadzić badania naukowe w Obserwatorium Fizyczno-Meteorologicznym w Davos, gdzie prowadził badania nad wpływem promieniowania słonecznego na zwierzęta gospodarskie, czego efektem była jego habilitacja i uzyskanie stopnia docenta w 1949 roku. Dwa lata później, w 1951 roku, objął Katedrę Zoohigieny w nowo utworzonej Wyższej Szkole Rolniczej we Wrocławiu.

W 1954 roku zorganizował działalność wydawniczą tej uczelni, a w 1956 roku na Zjeździe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego w Lublinie wygłosił gwałtowną krytykę pseudoteorii (łysenkizm) rosyjskiego genetyka Trofima Łysenki. W 1957 roku zdobył tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1966 roku profesora zwyczajnego. W latach 1964–1965 pełnił funkcję prorektora Wyższej Szkoły Rolniczej.

Mieczysław był również kuratorem Akademickiego Związku Sportowego we Wrocławiu i czynnie uczestniczył w studenckich obozach naukowych oraz sportowych. Po wojnie wspierał działalność Związku Kynologicznego. Był cenionym wykładowcą, zwłaszcza w latach 80. XX wieku, oraz wychowawcą młodzieży, stawiając sobie za cel kształtowanie patriotycznego i religijnego ducha w niezależnych ośrodkach duszpasterstwa akademickiego.

Uznawany za autorytet wśród innych twórców, współpracował z ks. Aleksandrem Zienkiewiczem oraz ks. Franciszkiem Blachnickim, założycielem Ruchu „Światło-Życie”. W 1956 roku brał udział w zakładaniu wrocławskiego Klubu Inteligencji Katolickiej.

Ostatnimi latami życia przebywał w Wrocławiu, gdzie zmarł. Spoczywa na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu, w tzw. „nekropolii profesorskiej” (pole 1, aleja boczna, grób 490).

Dorobek naukowy i pisarski

Mieczysław Cena, uznawany za pioniera polskiej zoohigieny, wykazywał także zainteresowanie bioklimatologią oraz etologią stosowaną. Jego osiągnięcia w edukacji są imponujące; piętnastu jego uczniów uzyskało habilitację oraz tytuł profesora. Ponadto, wypromował dwudziestu dwóch doktorantów i był mentorem dla ponad stu prac magisterskich.

Mieczysław Cena stworzył polską szkołę naukową, która koncentrowała się na zoohigienie oraz dobrostanie zwierząt. W ramach tej szkoły rozwijał interdyscyplinarne powiązania między bioklimatologią, budownictwem inwentarskim, mechanizacją zootechniczną, ekologią zwierząt gospodarskich a także obszarami związanymi z zootechniką oraz medycyną weterynaryjną. Dodatkowo, zgłębiał zagadnienia związane z gerontologią zwierząt i filozoficzne aspekty nauki.

W 2013 roku wydał książkę pt. Ku doskonałości, która zawiera jego przemyślenia na temat doskonalenia się w duchu religijnym. Tekst tej książki stanowi interesujące źródło refleksji o wartości rozwoju osobistego i duchowego.

Publikacje

• Materiały do bioklimatologii Polski. Mieczysław Cena (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966. Brak numerów stron w książce,
• Mieczysław Cena: Zarys bioklimatów kuli ziemskiej. Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971. Brak numerów stron w książce,
• Mieczysław Cena: Woda w produkcji zwierzęcej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977. Brak numerów stron w książce,
• Mieczysław Cena: Ku doskonałości. Kraków: Alleluja, 2013, s. 172. ISBN 978-83-60967-31-7.

Członkostwo

Mieczysław Cena to osoba, która odegrała istotną rolę w polskiej nauce i weterynarii, angażując się w wiele organizacji i instytucji. Jego działalność obejmuje szereg znaczących funkcji i członkostw.

• reprezentował Wyższą Szkołę Rolniczą we Wrocławiu w Komitecie Weterynaryjnym oraz Zootechnicznym Polskiej Akademii Nauk,
• zasiadał w Radzie Naukowo-Technicznej przy Ministrze Rolnictwa,
• był członkiem Rady Naukowej Instytutu Weterynarii w Puławach,
• uczestniczył w pracach Rady Naukowej Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych w Poznaniu,
• przewodniczył Wydziałowi Rolniczemu Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, a od 1980 roku był członkiem honorowym tej instytucji,
• pełnił funkcję wiceprezydenta Międzynarodowego Towarzystwa Higieny Zwierząt (ISAH).

Warto także zauważyć, że Mieczysław Cena wniósł znaczący wkład w prace redakcyjne jako członek Rady Programowej czasopisma „Medycyna Weterynaryjna”.

Odznaczenia

Mieczysław Cena, osoba o znaczących osiągnięciach, zdobyła wiele prestiżowych wyróżnień w swoim życiu. Poniżej przedstawione są najważniejsze odznaczenia, które podkreślają jego wkład w różne dziedziny:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego,
• Złota Oznaka AZS,
• Złota Odznaka ZSP,
• Medal za Zasługi w Rozwoju Akademii Rolniczej (1975),
• Medal Zasłużonym dla Nowosądecczyzny,
• Odznaka Honorowa Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego.

---

Oceń: Mieczysław Cena

---