Jan Zarębski (żołnierz)

---

Życiorys

Jan Zarębski przyszedł na świat jako syn rodziców – Karola oraz Anny z domu Panek. Jego edukacja zaczęła się w Stanisławowie, gdzie w latach 1897-1905 uczęszczał do szkoły powszechnej, a następnie kontynuował naukę w szkole przemysłowej, kończąc ją w 1905 roku. W latach 1905-1908 zdobywał umiejętności związane z tokarstwem w Fabryce Maszyn „Kraj” w Stanisławowie, gdzie, aż do 1911 roku, pracował najpierw jako pomocnik, a potem jako kierownik oddziału maszynowego.

W okresie od czerwca 1910 roku do października 1911 roku zaangażował się w działalność tajnych organizacji, takich jak Związek Strzelecki oraz Towarzystwo Młodzieży Polskiej, a także działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” i Towarzystwie „Odrodzenie”. W jesieni 1911 roku został wcielony do armii austro-węgierskiej. Pełnił służbę w I batalionie 90 pułku piechoty, który stacjonował w Sarajewie, aż do wybuchu I wojny światowej.

Podczas I wojny światowej walczył na wielu frontach, w tym na froncie serbskim, czarnogórskim, rumuńskim i włoskim, w szeregach tego samego batalionu. W 1917 roku awansował na stopień chorążego, dowodząc oddziałem karabinów maszynowych. Po powrocie z frontu włoskiego, w dniu 22 listopada 1918 roku, ochotniczo wstąpił do 14 pułku piechoty.

W nowo odrodzonym Wojsku Polskim, jako dowódca plutonu karabinów maszynowych i później plutonu technicznego, uczestniczył w wojnach polsko-ukraińskiej oraz polsko-bolszewickiej. Jego strategia i umiejętności były szczególnie widoczne podczas walk z Ukraińcami w Małopolsce Wschodniej. W dniu 8 lipca 1919 roku, wraz z ośmioma żołnierzami, wziął udział w niebezpiecznej akcji mającej na celu wysadzenie torów kolejowych w okolicach wsi Dżuryn. To wydarzenie miało wielkie znaczenie dla biegu dalszych działań militarnych.

Chorąży Jan Zarębski doświadczył znacznych sukcesów, a jego odwaga w walce została doceniona w komunikacie Dowództwa Frontu Wschodniego, za co później odznaczono go medalem Virtuti Militari. Na mocy rozkazu L. 1222 z dnia 9 września 1920 roku, wydanego przez ministra spraw wojskowych Kazimierza Sosnkowskiego, został formalnie zatwierdzony jako zastępca oficera byłej armii zaborczej. Po zdobyciu pociągu pancernego, chorąży został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

W okresie międzywojennym Jan Zarębski nadal służył w 14 pułku piechoty, zajmując różne stanowiska, w tym dowódcy plutonu pionierów oraz oficera administracji koszar. W 1934 roku obejmował stanowisko zastępcy oficera mobilizacyjnego pułku. Potrafił posługiwać się językiem niemieckim i włoskim, a także był zwolennikiem polityki Józefa Piłsudskiego. Został także członkiem specjalnej pułkowej komisji organizującej obchody dwudziestej rocznicy powstania 14 pułku piechoty.

W lipcu 1939 roku objął funkcję szefa batalionu Obrony Narodowej „Jabłonowo”. Po wybuchu II wojny światowej aktywnie uczestniczył w kampanii wrześniowej, a po jej zakończeniu wrócił do Włocławka, gdzie wstąpił w działalność konspiracyjną. W latach 1940-1944 pracował jako buchalter w Ciechocinku i angażował się w działalność lokalnych organizacji, w tym Kujawskiego Klubu Sportowego oraz Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.

Działalność konspiracyjna

Na przełomie października i listopada 1939 roku, Jan Zarębski objął kierownictwo włocławskiej grupy, która wchodziła w skład pionu wojskowego konspiracyjnej organizacji nazwaną „Grunwald”. W tym okresie przyjął przydomek „Stanisław”. Jego zastępcą został st. sierż. Kazimierz Domeradzki, znany również pod pseudonimami „Sztywny” i „Żbik”. W skład grupy wchodzili także liczni zawodowi podoficerowie z 14 pułku piechoty, co znacząco wzmocniło jej struktury.

W grudniu 1939 roku, Zarębski ustanowił w ramach komendy „Grunwaldu” jednostkę odpowiedzialną za szkolenie młodzieży harcerskiej w zakresie technik wojskowych. Pół roku później, w 1940 roku, organizacja przeżyła rozłam, w wyniku którego Zarębski i jego zwolennicy, w tym Domeradzki, przeszli do Bojowej Organizacji Ludowej (BOL). Struktury BOL we Włocławku zyskały na sile dzięki ich grupie, co przełożyło się na szybki awans Zarębskiego, który objął fotel komendanta rejonu tej organizacji, a Domeradzki został jego zastępcą.

Siedzibą sztabu rejonu stało się mieszkanie Zarębskich, położone przy ul. Biskupiej 11 we Włocławku. Jan Zarębski aktywnie brał udział w działalności Polskiej Armii Powstania (PAP), z której kierował komendą włocławskiego rejonu do połowy 1943 roku. Jego zastępcą w PAP był st. sierż. Kazimierz Domeradzki. Obaj zostali awansowani do stopnia majora przez dowódcę PAP, Edwarda Słowikowskiego, znanego jako „Biały Grot”. W połowie 1943 roku, Zarębski oraz jego grupa opuścili struktury Polskiej Armii Powstania.

W sierpniu 1943 roku, po połączeniu Bojowej Organizacji Ludowej z Armią Krajową, we Włocławku powstał zalążek sztabu Inspektoratu Rejonowego Włocławek AK. Jan Zarębski, znany jako „Stanisław”, został odpowiedzialny za sprawy wojskowe. St. sierż. Kazimierz Domeradzki zajmował się szkoleniem wojskowym. Na wniosek mjr. Floriana Sokołowskiego, znanego pod pseudonimem „Wandalin”, obaj zostali mianowani porucznikami czasu wojny. Zarębski również stał się członkiem sztabu Obwodu Włocławek AK, a jego mieszkanie przy ul. Biskupiej 11 służyło jako siedziba sztabu rejonu.

W trakcie jego działalności, Kazimierz Domeradzki zorganizował punkty kontaktowe oraz system łączności w mieście. Niestety, Obwód Włocławek AK został zdekonspirowany i rozbity przez Gestapo, a szczyt aresztowań miał miejsce w dniach 5 i 6 czerwca 1944 roku, kiedy to wielu członków komend i placówek zostało zatrzymanych.

Jan Zarębski został aresztowany 6 czerwca 1944 oraz osadzony we włocławskim więzieniu Gestapo. 20 czerwca 1944 roku, przewieziono go do więzienia w Radogoszczy, dzielnicy Łodzi. Od lipca 1944 roku do 4 lutego 1945 roku przebywał w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen, a następnie w obozie Mittelbau-Dora. Jego stan zdrowia uległ dramatycznemu pogorszeniu, w rezultacie czego 11 maja 1945 roku, przewieziono go do szpitala w Bergen-Belsen. Jan Zarębski zmarł z wycieńczenia po wyzwoleniu obozu. Sąd Grodzki we Włocławku, w dniu 28 marca 1947 roku, ustalił datę jego śmierci na 15 maja 1945 roku.

Rodzina

Jan Zarębski był mężem Zofii z domu Marynowicz, która przyszła na świat 25 czerwca 1901 roku w Stanisławowie, a odeszła 14 kwietnia 1979 roku w Koszalinie. W ich małżeństwie przyszedł na świat syn Jerzy, życie którego było tragiczne. Jerzy urodził się 26 września 1922 roku, a zmarł 9 stycznia 1943 roku. Był zaangażowany w działalność Harcerskiego Pogotowia Wojennego oraz wywiadu Ekspozytury „Zachód” w ramach Organizacji Wojskowej „Związek Jaszczurczy”. Niestety, jego losy skierowały się w mrocznym kierunku, gdy został aresztowany przez Gestapo 11 maja 1942 roku. Osadzono go w więzieniu Moabit w Berlinie, gdzie przeszedł przez okrutny proces, a w wyniku niego został stracony na gilotynie w więzieniu Brandenburg-Görden.

Na początku listopada 1942 roku Jan, zdruzgotany losem syna, zdołał dotrzeć do berlińskiego więzienia, gdzie miał okazję spotkać Jerzego. Bezskutecznie apelował o darowanie mu życia, co pokazuje głębię jego cierpienia. Po zakończeniu wojny, Zofia, matka Jerzego, podjęła trudną decyzję o sprowadzeniu prochów swojego syna. Za pośrednictwem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża zrealizowała ten smutny obowiązek, a we wrześniu 1947 roku uroczyście pochowała je na cmentarzu w Włocławku.

Nie można zapomnieć o córce Jana i Zofii, Annie, zamężnej Świątkiewicz, która nosiła pseudonim „Krystyna”. Urodziła się 13 maja 1924 roku we Włocławku i zmarła 21 listopada 2000 roku w Koszalinie, gdzie znalazła wieczny spoczynek na koszalińskim cmentarzu komunalnym. Anna była aktywną członkinią Tajnej Organizacji Polskiej (TOP), która walczyła o niepodległość, a także brała udział w Ruchu Miecz i Pług oraz Armii Krajowej od 1943 roku.

Ordery i odznaczenia

Jan Zarębski, jako wybitny żołnierz, został uhonorowany licznymi odznaczeniami wojskowymi, które świadczą o jego odwadze i poświęceniu. Poniżej przedstawiamy zestawienie jego odznaczeń:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari Nr 2376,
• Krzyż Walecznych,
• Brązowy Krzyż Zasługi,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Państwowa Odznaka Sportowa.

---

Oceń: Jan Zarębski (żołnierz)

---