Bronisław Lewkowicz

---

Życiorys

Bronisław Lewkowicz miał swoje początki w rodzinie Szczepana, kierującego Kasa Mieszczańską, oraz Kamili z Wilków. Swoją edukację rozpoczął w szkole powszechnej imienia P. Skargi w Jarosławiu, a następnie kontynuował ją w lokalnym gimnazjum aż do roku 1929. Po ukończeniu czwartej klasy zdecydował się na wstąpienie do Korpusu Kadetów Nr 3 w Rawiczu. W maju 1934 roku zdał egzamin dojrzałości.

W okresie od września 1934 do lipca 1935 był słuchaczem Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii, która mieściła się we Włodzimierzu Wołyńskim. Później, od 15 lipca 1935 do 14 października 1937, kontynuował naukę w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu, gdzie awansował na stopień podporucznika 1 października 1937, zajmując 77. lokal w korpusie oficerów artylerii. Po ukończeniu kursu został przydzielony do 3 baterii 13 dywizjonu artylerii konnej w Brodach jako dowódca plutonu.

W pierwszej połowie 1939 roku wziął udział w Kursie Aplikacyjnym Obserwatorów Lotnictwa, który odbył się w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Dęblinie. Po 14 lipca został przydzielony do 212 eskadry bombowej 1 pułku lotniczego w Warszawie jako obserwator. W trakcie września 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej jako oficer łącznikowy dywizjonów bombowych Brygady Bombowej. Szczególnie dramatyczny był moment ewakuacji 11 września do Brześcia, a następnie do Włodzimierza Wołyńskiego. 17 września został wzięty do niewoli przez Sowieckich żołnierzy.

Jednak w nocy udało mu się uciec, docierając do Monasterzysk. 21 września przekroczył granicę polsko-rumuńską. Został internowany w obozie w Dragasani, a jego droga do wolności prowadziła przez Węgry, Jugosławię i Grecję, finalnie docierając 16 października do Marsylii, a następnego dnia do koszar Bessieres w Paryżu. Tam wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych, początkowo w obozie dla lotników w Salon de Provence, a 26 listopada trafił do Stacji Zbornej Le Bourqet.

Od 5 stycznia 1940 roku przebywał w Wielkiej Brytanii, najpierw w bazie lotniczej Eastchurch, a następnie w Blackpool. 11 maja 1940 przeszedł kurs dla obserwatorów lotniczych. Od 23 sierpnia był przydzielony do 304 Dywizjonu Bombowego, a od 1 grudnia pełnił rolę nawigatora w Scyrston (hrabstwo Nottingham). W międzyczasie, 20 marca 1941 roku awansował na porucznika i od 24 kwietnia zaczął brać udział w bojowych lotach dywizjonu, m.in. przeprowadzając bombardowania na cele w Havrze, Osnabruck, Duisburgu i Kolonii. W szczególności ostatni lot nad Kolonią zakończył się atakiem niemieckich myśliwców, co zmusiło go do lądowania bez podwozia w Barston. Za swoją odwagę został odznaczony po raz trzeci i czwarty Krzyżem Walecznych 28 czerwca 1941 roku.

Następnie, 10 września 1941, odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Latem 1941 walczył podczas bombardowań Bremy, Emden, Kolonii oraz Osnabruck. W kwietniu 1942 roku rozpoczął pracę jako instruktor nawigacji w brytyjskiej szkole nawigatorów w South Cerney, a 1 września awansował na kapitana. Po kursie informacyjnym w Londynie brał udział w lotach do okupowanej Polski, dostarczając zaopatrzenie dla Armii Krajowej.

W końcu zgłosił się do służby w kraju, przeszkolony w zakresie dywersji i lotnictwa na specjalnych kursach dla cichociemnych. Po pomyślnym przeszkoleniu w dniu 15 grudnia 1943 roku przysiągł na rotę ZWZ/AK, przyjmując pseudonim „Kurs”. Jego skok ze spadochronem do okupowanej Polski miał miejsce w nocy z 27 na 28 kwietnia 1944 roku, w ramach operacji „Weller 21” w okolicach miejscowości Bychawka, koło Lublina. W składzie jego ekipy znajdował się m.in. Jan Biały ps. Kadłub, Jerzy Iszkowski ps. Orczyk, Edmund Marynowski ps. Sejm oraz Aleksander Sarkisow ps. Szaruga. Po przylocie do Polski, Lewkowicz, jako oficer operacyjno-taktyczny, dołączył do Wydziału Lotnictwa Oddziału III Operacyjnego Komendy Głównej AK.

W Powstaniu Warszawskim działał jako dowódca plutonu zrzutów w 1 kompanii „Zetesa”, Pułku „Palmiry – Młociny”. Po walkach w Puszczy Kampinoskiej, 27 września wymknął się z okrążenia pod Żyrardowem, a 13 października związał się z 25 Pułkiem Piechoty „Ziemi Piotrkowskiej”. 27 października brał udział w walkach w rejonie Białego Ługu przeciwko Wermachtowi, oddziałom SS oraz Ostlegionu. W końcu października został zastępcą dowódcy pułku, mjr Rudolfa Majewskiego ps. Leśniak.

Tego samego dnia, w rejonie Białaczowa (na południe od Opoczna), Lewkowicz spotkał mjr Nikołaja Kałmykow vel Gromowa, dowódcę sowieckiej grupy „Arsenał”. Grupa miała na celu wykonanie zadań wywiadowczych oraz dywersyjnych, ale na mocy rozkazu unikano starć z niemieckimi jednostkami oraz „polskimi nacjonalistami”. Podczas skoku grupa została rozproszona, a Lewkowicz, nieświadom prawdziwych zadań agencji, uratował dwóch skoczków, przekazując im informacje dotyczące stacjonujących Niemców. W dniu 4 listopada 1944 roku, w trakcie bitwy z oddziałami węgierskimi polał kolejną ofiarą, dobro narodowe składające hołd wielkim Polakom, został pochowany w lesie w rejonie Gielniowa.

Jego ciało po wojnie przeniesiono do zbiorowej mogiły na cmentarzu parafialnym w Gielniowie. Warto dodać, że jego wuj, kapitan Kazimierz Wilk, stał się jedną z ofiar tragicznych w obozach katyńskich.

Awanse

W historii wojskowej Bronisława Lewkowicza istotnym elementem są jego awanse, które świadczą o postępach w karierze wojskowej.

W ramach polskich stopni wojskowych, jego awans przestawia się w następujący sposób:

• stopień podporucznika – ze starszeństwem od 1 października 1937,
• stopień porucznika – przyznany 20 marca 1941,
• stopień kapitana – od 1 kwietnia 1942,
• stopień majora – uzyskany 28 kwietnia 1943.

Jednocześnie, analiza jego kariery wojskowej w kontekście lotnictwa brytyjskiego również ujawnia ważne etapy awansów:

• stopień Pilot Officer (P/O) – uzyskany od czerwca 1940,
• stopień Flying Officer (F/O) – w roku 1941,
• stopień Flight Lieutenant (F/Ltn) – przyznany w 1942.

Ordery i odznaczenia

Bronisław Lewkowicz otrzymał szereg prestiżowych odznaczeń, które świadczą o jego bohaterstwie oraz zasługach w służbie wojskowej. Wśród nich znajduje się:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 9193, nadany 10 września 1941 roku,
• Krzyż Walecznych, przyznany mu aż czterokrotnie,
• Medal Lotniczy, który również otrzymał cztery razy.

Upamiętnienie

Na cmentarzu parafialnym w Gielniowie można znaleźć zbiorową mogiłę, w której umieszczona jest tablica upamiętniająca 60 żołnierzy-partyzantów Armii Krajowej, a także członków 25. i 72. Pułku Piechoty AK. Żołnierze ci polegli w walkach z okupantem niemieckim w rejonach takich jak Przysucha, Końskie oraz Opoczno w 1944 roku. Warto również wspomnieć o żołnierzach Wojska Polskiego, którzy zapłacili najwyższą cenę w 1939 roku, w tym 9 oficerów, wśród których był Bronisław Lewkowicz, a także kilkudziesięciu nieznanych partyzantów oraz żołnierzy WP.

W Parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Tomaszowie Mazowieckim znajduje się tablica poświęcona pamięci Bronisława Lewkowicza, co jest wyrazem uznania dla jego poświęcenia i odwagi.

W Warszawie, w Kościele św. Jacka, w lewej nawie, odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, w tym cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, którzy oddali życie za niepodległość Polski. Wśród 110 wymienionych cichociemnych znajduje się również Bronisław Lewkowicz.

Kolejnym ważnym miejscem jest Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK w Warszawie, który zawiera tablicę upamiętniającą wszystkich cichociemnych, w tym i Lewkowicza, co świadczy o ich niezatartej odwadze i poświęceniu w walce o wolność.

W Jarosławiu z kolei znajduje się Rondo mjr. Bronisława Lewkowicza, które jest kolejnym dowodem na to, jak pamięć o jego zasługach jest pielęgnowana w Polsce.

---

Oceń: Bronisław Lewkowicz

---